źródło: shutterstock.com

Życie w erze cyfrowej niesie ze sobą wiele korzyści, jednak jednym z jej nieuniknionych skutków jest przeciążenie informacyjne. W miarę rozwijania się technologii i zwiększania dostępności informacji coraz więcej osób doświadcza trudności związanych z zarządzaniem nadmiarem danych. Problem ten nie jest nowy. Jego skala znacznie jednak wzrosła w ostatnich latach, wpływając na różne aspekty życia, zarówno osobistego, jak i zawodowego.

Czym jest przeciążenie informacyjne?

Przeciążenie informacyjne (information overload) to stan, w którym jednostka nie jest w stanie przetworzyć i zinterpretować wszystkich dostępnych informacji, co prowadzi do dezorientacji, stresu i zmęczenia. Jest to zjawisko związane z nadmiernym napływem danych z różnych źródeł.

W erze cyfrowej przeciążenie informacyjne staje się coraz bardziej powszechne. Głównymi objawami są trudności w koncentracji, problemy z podejmowaniem decyzji oraz obniżona produktywność. Osoby doświadczające tego zjawiska mogą czuć się przytłoczone ilością informacji. Utrudnia im to skupienie się na najważniejszych zadaniach i celach.

O skali problemu świadczy fakt, że jeszcze 50 lat temu przeciętny człowiek, czytający regularnie gazety i książki, przetwarzał od 5 000 do 10 000 słów dziennie. Miał też do czynienia z zaledwie kilkunastoma zdjęciami, które pojawiały się okazjonalnie w gazetach. W latach 70. miał też do dyspozycji nie więcej niż kilka kanałów telewizyjnych. W Polsce jedynym nadawcą była Telewizja Polska. Z powodu ograniczonej liczby programów i godzin emisji, typowy czas spędzany przed telewizorem nie przekraczał więc 1-2 godzin.

Dziś szacuje się, że przeciętny użytkownik internetu przetwarza ilość danych odpowiadającą 100 000 słowom, co daje przynajmniej dziesięciokrotnie wyższy wynik. Do tego dochodzi niemal nieograniczony napływ obrazów i dźwięków. Według danych zebranych w raporcie Digital Poland Social Media w Polsce 2024 Polacy spędzają średnio aż 6 godzin i 17 minut w internecie. W dodatku poza światem cyfrowym mamy też media tradycyjne, reklamy drukowane, dokumenty, interakcje społeczne, programy edukacyjne i rozrywkę offline. One również dostarczają ogromną ilość bodźców.

źródło: shutterstock.com

Skąd bierze się natłok informacji w świecie cyfrowym?

Za przeciążenie informacyjne w największym stopniu odpowiadają te obszary wirtualnego świata, które stały się integralną częścią naszej codzienności.

Niekwestionowanym liderem w tej dziedzinie są media społecznościowe. Codziennie dostarczają one ogromne ilości treści, takich jak posty, komentarze, zdjęcia i filmy. Ich użytkownicy często odczuwają presję, aby być na bieżąco. Prowadzi to do ciągłego przeglądania zawartości tych platform.

Znaczną rolę odgrywają także komunikatory internetowe, takie jak Messenger czy WhatsApp. Poprzez dostarczanie licznych wiadomości i powiadomień niezwykle często rozpraszają uwagę użytkowników. Kolejnym istotnym źródłem są wiadomości e-mail, które obejmują zarówno komunikację zawodową, jak i różnego rodzaju newslettery, oferty promocyjne oraz spam.

Do przeciążenia informacyjnego przyczyniają się też wszelkiego rodzaju blogi, platformy informacyjne i inne strony internetowe. Oferują nieskończone ilości treści na każdy temat, co, choć wzbogaca wiedzę, może także przytłaczać. Wszystko to potęguje się przez nieustanny dostęp do internetu i technologii cyfrowych, które sprawiają, że jesteśmy zalewani informacjami praktycznie bez przerwy.

Skutki przeciążenia informacyjnego

Przeciążenie informacyjne to problem, którego nie można lekceważyć. Wpływa zarówno na codzienne funkcjonowanie, jak i na zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Osoby borykające się z nadmiarem informacji szybko zaczynają odczuwać zmęczenie i trudności z koncentracją, mają problemy z realizacją celów i trudności z podejmowaniem decyzji. Rośnie też u nich skłonność do zapominania. Konieczność stałego przetwarzania dużej ilości danych może wywoływać również uczucie bezradności, a nawet lęku i paniki. Naturalnie wzrasta też poziom stresu, nawet jeśli nie uświadamiamy sobie jego przyczyny. Efektem takiego stanu jest oczywiście spadek produktywności, bezsenność, skłonność do depresji i innych zaburzeń psychicznych, jak również wypalenie zawodowe. Cierpią też relacje międzyludzkie, zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym.

Nietrudno zgadnąć, że grupą szczególnie wrażliwą na skutki przeciążenia informacyjnego, są dzieci i młodzież. W ich przypadku oprócz wymienionych wyżej konsekwencji dochodzi negatywny wpływ na rozwój poznawczy i emocjonalny. Młode osoby mają również największe trudności z rozróżnianiem istotnych informacji od nieistotnych. To prowadzi do problemów z nauką, a nawet z codziennym funkcjonowaniem.

źródło: shutterstock.com

Strategie radzenia sobie z natłokiem informacji

Choć każdego dnia jesteśmy zalewani informacjami ze wszystkich stron, to dobrą wiadomością jest fakt, że można sobie z tym całkiem nieźle radzić. I w tym celu wcale nie musimy „rzucić wszystko i wyjechać w Bieszczady”. Jak zatem postępować?

Przede wszystkim warto zacząć od wprowadzenia odpowiednich ustawień w użytkowanych smartfonach, tabletach i laptopach. Najprostsza rzecz to wyłączenie powiadomień z aplikacji, które rozpraszają uwagę w najmniej oczekiwanych momentach. Pomocne będą też narzędzia do kontrolowania czasu spędzanego w internecie, jak również do filtrowania informacji.

Dobrym pomysłem jest również wdrażanie strategii związanych z poprawą produktywności. Planowanie i ustalanie priorytetów, ustawianie ograniczeń czasowych, minimalizm cyfrowy czy automatyzacja rutynowych zadań, pozwalają świadomie ograniczyć ilość napływających danych.

Rozwiązaniem, które również warto wziąć pod uwagę, jest wprowadzenie „ciszy cyfrowej”. Oczywiście ilość czasu na odpoczynek od urządzeń elektronicznych trzeba ustalić według indywidualnych potrzeb. Jednym wystarczy godzina przed snem, innym jeden dzień w tygodniu, a jeszcze innym kilka godzin każdego dnia. Czas ten najlepiej wykorzystać na aktywność fizyczną i ruch na świeżym powietrzu, medytację i relaksację czy też na rozwijanie pasji artystycznych.

Rola pracodawców w zapobieganiu przeciążeniu informacyjnemu

Ogromną rolę w radzeniu sobie z natłokiem informacji odgrywają pracodawcy. Promowanie zdrowego stylu życia, szkolenia z zarządzania czasem, planowanie optymalnego czasu pracy to wszystko elementy, które dobrze jest wdrażać. Organizacje, które nie zwracają uwagi na problem przeciążenia informacyjnego i nie wprowadzają strategii work-life balance, przyczyniają się do obniżenia efektywności pracowników, a także do pogarszania się ich zdrowia fizycznego i psychicznego.