Wykorzystanie utworu bez zgody twórcy?

Korzystanie z cudzego utworu bez zgody twórcy jest możliwe w przypadkach przewidzianych przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych regulujących dozwolony użytek osobisty i publiczny.

Istotą dozwolonego użytku osobistego jest prawo użytkownika do nieodpłatnego korzystania z już rozpowszechnionego utworu dla własnych potrzeb osobistych. Zakres tego użytku obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Dozwolony użytek publiczny obejmuje wiele różnorodnych sytuacji, w których bez zgody uprawnionego możliwa jest eksploatacja jego utworu wykraczająca poza użytek osobisty. Z punktu widzenia działalności dziennikarskiej najistotniejsze jest tzw. prawo przedruku (art. 25 prawa autorskiego) oraz prawo cytatu (art. 29 ust. 1 prawa autorskiego).

Prawo przedruku obejmuje prawo rozpowszechniania w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:

1) już rozpowszechnionych:
a) sprawozdań o aktualnych wydarzeniach,
b) aktualnych artykułów na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione,
c) aktualnych wypowiedzi i fotografii reporterskich;

2) krótkich wyciągów ze sprawozdań i artykułów, o których mowa w pkt 1 lit. a i b;

3) przeglądów publikacji i utworów rozpowszechnionych;

4) mów wygłoszonych na publicznych zebraniach i rozprawach;

5) krótkich streszczeń rozpowszechnionych utworów.

Należy mieć jednocześnie świadomość, że z tytułu korzystania ze wskazanych wyżej aktualnych artykułów oraz aktualnych wypowiedzi i fotografii reporterskich twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Rozpowszechnianie wymienionych utworów jest dozwolone zarówno w oryginale, jak i w tłumaczeniu.

Możemy cytować

W ramach korzystania z tzw. prawa cytatu wolno przytaczać – w utworach stanowiących samoistną całość, w szczególności we własnych artykułach, reportażach – urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory (np. fotografie) w całości, w takim zakresie, jaki jest uzasadniony wyjaśnianiem określonych zagadnień, ich analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami określonego gatunku twórczości (np. pastiszu, parodii).

Ustawa o prawie autorskim nie przewiduje bardziej precyzyjnych i restrykcyjnych wytycznych odnośnie zakresu dozwolonego cytatu. Cytując fragment utworu, należy pamiętać, by wyraźnie zaznaczyć cudzysłowem jego odrębność od pozostałej części utworu, w ramach którego cytat został przytoczony.

Przytaczanie cudzych utworów jest możliwe także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach (art. 26 prawa autorskiego). Dozwolony użytek dotyczy wówczas cudzych utworów udostępnianych podczas tych wydarzeń i musi on pozostawać w granicach uzasadnionych celem informacji.

W odniesieniu do wszystkich przypadków dozwolonego użytku publicznego przewidziany jest obowiązek wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła pochodzenia eksploatowanego utworu. Innym ważnym i dość problematycznym wymogiem jest zasada, iż dozwolony użytek utworu nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. W praktyce oznacza to przede wszystkim zakaz takiej eksploatacji utworu, z którą twórca słusznie mógłby wiązać oczekiwanie otrzymania od korzystającego odpowiedniego wynagrodzenia autorskiego.

Poza ochroną prawnoautorską pozostają proste informacje prasowe, w związku z czym z punktu widzenia prawa autorskiego mogą one być wykorzystywane w działalności dziennikarskiej.

Pages: 1 2