fot. bank zdjęć shutterstock.com

Internet, z mediami społecznościowymi na czele, to przestrzeń do wyrażania swoich opinii i dyskusji. Często ulegając wrażeniu, że jesteśmy anonimowi pozwalamy sobie na wyrażanie emocji w sposób nie do końca zgodny z obowiązującymi normami. IAB Polska opublikowało raport z badania „Internetowa kultura obrażania?”, dla którego puntem wyjścia było ogólne podejście do kultury wypowiedzi, skali i sposobów przekraczania jej granic oraz wizerunku środków komunikacji. Przeprowadzono ankiety wśród użytkowników internetu oraz analizę treści, w ramach której pobrano próbkę wpisów internautów z trzech źródeł: serwisów społecznościowych, blogów, forów i komentarzy do artykułów na portalach. Zestawiono ze sobą wyniki z 2011, 2013 i 2016 roku. Jak wygląda obecnie sytuacja?

Na forach czujemy się zbyt swobodnie

Wbrew utartym przekonaniom odsetek wypowiedzi przekraczających granice kultury wciąż jest w internecie marginalny. Wedle pierwszej analizy, w zależności od badanych typów serwisów internetowych, około 0,5 do 0,9% postów przekraczało granice kultury. Kolejne badanie przeprowadzane dwa lata później wykazało podobny odsetek, natomiast już w 2016 roku widoczne były duże zmiany.

O ile we wszystkich pomiarach najniższy procent wpisów przekraczających granice kultury zanotowano w przypadku blogów (utrzymuje się on na poziomie poniżej 1%), dla społeczności wynik ten wzrósł nieznacznie i w listopadzie 2016 roku wyniósł około 2%. Wyraźny wzrost zanotowano natomiast w przypadku postów na forach i w komentarzach do artykułów (z poziomu około 1% w roku 2011 do prawie 5% w ostatniej fali), co może oznaczać, że czujemy się tam zbyt swobodnie, zapominamy o netykiecie i brak nam znajomości regulaminów.

Warto podkreślić, że zdecydowana większość wpisów przekraczających granice kultury dotyczy polityki. Obszar ten należy do kluczowych tematów, które „podgrzewają” dyskusję w sieci. Wynik znajduje swoje uzasadnienie w obserwowanej obecnie silnej polaryzacji dialogu społecznego, związanego z zagadnieniami z obszaru polityczno-światopoglądowego, widocznej we wszystkich mediach. Potwierdziły to także wyniki badania dotyczące wizerunku mediów przedstawione w dalszej części raportu.

Coraz częściej żartujemy

Skala braku kultury w sieci potwierdza się w badaniu z internautami – jedynie 6% deklaruje, że zdarza im się przekraczać granice kultury, używać wulgaryzmów czy obrażać innych. Podobny odsetek przyznaje, że zdarza im się żałować tego, co napisali i usuwać takie wpisy. Jest to prawie dwukrotny wzrost w stosunku do roku 2011. Spadła natomiast liczba osób, które umieszczają wpisy dobitne i krytykujące innych.

Zdecydowanie zwiększył się odsetek internautów, którym zdarza się żartować w swoich postach (z 21% w roku 2011 do 59% w roku 2016). Może oznaczać to, że rośnie ogólny poziom swobody wypowiedzi w sieci, która w znacznie większym stopniu przekłada się na wzrost postów humorystycznych niż przekraczających kulturę.

Internet z najniższą renomą

Analiza wyników badania wskazuje, że wizerunek internetu – podobnie jak w fali zrealizowanej w roku 2011 – pozostaje w całkowitej sprzeczności zarówno z wynikami analizy postów, jak i oceną zachowań własnych internautów. Choć odsetek postów i deklaracji związanych z przekraczaniem granic kultury są niewielkie, internet wciąż ma najgorszą renomę wśród badanych środków komunikacji.

Wiemy, że nie jesteśmy anonimowi

Bardzo ważną kwestią jest to, jak zmieniło się postrzeganie anonimowości w sieci. Odsetek osób, które deklarowały, że internet pozwala na anonimowość wypowiedzi zdecydowanie zmalał w skali ostatnich 5 lat z 54% do poziomu 26%. Dane te potwierdzają wyniki innego raportu IAB Polska (Prywatność w sieci 2016/2017, marzec 2017). Wynika z niego, że internet jest postrzegany jako przestrzeń publiczna, a internauci są coraz bardziej świadomi oraz doświadczeni w kwestiach ochrony prywatności. Wizerunek debaty w sieci na pozostałych wymiarach nie uległ innym jakościowym zmianom.

Badania pokazało, że mimo, iż sieć jest miejscem, gdzie zdarza nam się obrażać innych, to przestaliśmy myśleć, że jesteśmy anonimowi. Co zrobić z problemem przekraczania pewnych granic? Jak wskazuje Włodzimierz Schmidt, prezes zarządu IAB Polska, „najlepszą formą zapobiegania naruszaniu granic jest ciągła edukacja internautów. To właśnie dzięki edukacji zdecydowanie zmieniła się percepcja anonimowości online. Skoro już zdecydowana większość internautów uważa, że sieć jest przestrzenią publiczną, to bardziej też uważają na kulturę swoich wypowiedzi w internecie”.  

Źródło: informacja prasowa IAB Polska oraz raport “Internetowa Kultura Obrażania”