Konkursy na najciekawszy film, najpiękniejsze zdjęcie, najbardziej oryginalny slogan reklamowy czy najlepszy rysunek lub tekst (np. recenzja lub komentarz) są popularnym sposobem promocji zarówno przedsiębiorców, jak i publicznych instytucji kultury (np. muzeów, filharmonii, bibliotek). Nie każdy wie, że organizator konkursu może nabyć prawa autorskie do prac konkursowych, ale zależy to do prawidłowych zapisów regulaminu konkursu – ich brak albo nieprawidłowa treść może zniweczyć jego plany..

Czym jest konkurs?

Dla prawnika konkurs to przyrzeczenie publiczne, czyli sytuacja, w której organizator obiecuje nagrodę za najlepsze wykonanie określonego zadania konkursowego, np. nakręcenie najciekawszego filmu telefonem komórkowym o określonej tematyce.

Regulamin konkursu powinien zawierać:
1. informacje na czym polega zadanie konkursowe (np. nakręcenie filmu telefonem),
2. jak zadanie będzie oceniane (np. czy film ma być najbardziej oryginalny, najciekawszy, czy najlepiej interpretować temat);
3. czas trwania konkursu, czyli okres w którym można brać udział w konkursie, (bez określenia czasu przyrzeczenie nie będzie skuteczne);
4. ilość i rodzaj nagród;
5. ilość i rodzaj ewentualnych wyróżnień.
Inaczej mówiąc uczestnik konkursu powinien wiedzieć jakie zadanie ma wykonać, do kiedy ma to zrobić, co będzie oceniane i o jaką nagrodę walczy.

Oczywiście ocena, czy i która praca zasługuje na nagrodę, należy do organizatora, chyba że w przyrzeczeniu przewidziano inaczej (np. powołano niezależną komisję konkursową).

Przykładowy zapis regulaminu konkursu fotograficznego może wyglądać tak:

Zgłoszenie w konkursie następuje elektronicznie poprzez przesłanie 1 odbitki papierowej fotografii w formacie nie mniejszym niż 15 x 21 cm na adres organizatora […]. Spośród fotografii nadesłanych do dnia 25 marca 2014 r. do godz. 15:00 komisja konkursowa wybierze 3 fotografie najoryginalniej pokazujące nocne życie Krakowa.
Nagrodami w konkursie są:
I nagroda: 5.000 PLN
II nagroda: 2.000 PLN;
III nagroda: albumy fotograficzne o wartości 800 PLN;
Komisja konkursowa może przyznać dowolną ilość wyróżnień w konkursie.

Do kogo należą prawa autorskie do prac konkursowych?

Samo przesłanie prac konkursowych nie oznacza, że organizator nabywa automatycznie prawa autorskie do tych prac czy nawet własność samych prac, czyli fotografii, zdjęć, tekstów itp.

W wielu przypadkach organizator będzie jednak zainteresowany korzystaniem z prac w trakcie trwania konkursu lub po nim, np. będzie chciał zorganizować wystawę fotografii konkursowych, zorganizować pokaz filmów nadesłanych na konkurs lub wydać album prezentujący wszystkie prace z konkursu. Jeżeli organizator ma takie plany to powinien podjąć kroki, żeby zapewnić sobie prawa autorskie w potrzebnym mu zakresie i ewentualnie własność samych prac konkursowych.
Organizator może nabyć zarówno własność nagrodzonych prac konkursowych (np. płytę DVD z nagranym filmem), jak i prawa autorskie do nagrodzonych prac (np. praw autorskich do filmu), jednak wyłącznie jeżeli przewidział to w regulaminie konkursu. W takim przypadku do nabycia zarówno własności, jak i praw autorskich dochodzi z chwilą wydania lub wypłacenia nagrody.

W regulaminie konkursu fotograficznego może więc znaleźć się przykładowo taki zapis:

Z chwilą doręczenia odbitki fotografii (pracy konkursowej) Organizatorowi, Organizator nabywa własność odbitki fotografii zgłoszonej przez Uczestnika na konkurs.
Z chwilą wydania nagrody Uczestnikowi, Organizator nabywa nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie do nagrodzonej pracy Uczestnika na następujących polach eksploatacji: […]

Czy można nabyć prawa autorskie do prac nienagrodzonych?

Jeżeli można nabyć majątkowe prawa autorskie do prac z momentem wydania nagrody, to co z pracami, które nie otrzymały nagród? Czy organizator w ogóle może nabyć prawa autorskie do prac nienagrodzonych?

Przepisy regulują co prawda tylko zasady nabycia praw autorskich do prac nagrodzonych, ale dopuszczalne jest także nabycie przez organizatora majątkowych praw autorskich do pozostałych prac. Dopuszczalne, ale nie zawsze skuteczne. Ograniczeniem zapisów regulaminu w zakresie nabycia praw autorskich do prac nienagrodzonych są bowiem przepisy chroniące konsumentów przed niedozwolonymi klauzulami umownymi.

Zapisy regulaminu o nieodpłatnym, bardzo szerokim nabyciu majątkowych praw autorskich do prac nienagrodzonych mogą zostać uznane za niedozwolone klauzule umowne, które nie są dopuszczalne w umowach z konsumentami. Sama organizacja konkursu nie wymaga bowiem np. nabycia praw autorskich na wszelkich polach eksploatacji do prac, które nie uzyskały nagród.

Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, żeby organizator nabył prawa autorskie w wąskim zakresie (np. na 1 rok z ograniczeniem umieszczenia pracy na swojej www) albo uzyskał na krótki okres tylko licencję niewyłączną, czyli możliwość korzystania z praw autorskich, bez ograniczania samego autora (uczestnika konkursu) w korzystaniu z tych samych praw. Bezpieczne dla organizatora wydają się zapisy regulaminu o uzyskaniu licencji niewyłącznej do korzystania z wszystkich prac konkursowych, bo taka licencja będzie umożliwiała uczestnikowi konkursu dalsze korzystanie z prawa autorskich zarówno samodzielnie, jak i poprzez udzielania licencji innym osobom.

Przykładowy zapis regulaminu dotyczący praw autorskich do prac nienagrodzonych w konkursie fotograficznym mógłby wyglądać następująco:

Z chwilą doręczenia odbitki fotografii (pracy konkursowej) Organizatorowi, Organizator nabywa uzyskuje licencję niewyłączną upoważniającą Organizatora do nieodpłatnego korzystania z majątkowych praw autorskich do pracy konkursowej na następujących polach eksploatacji: […]

Ile praw nabywa organizator?

To organizator konkursu powinien w regulaminie konkursu przewidzieć w jakim zakresie będą przeniesione na niego prawa autorskie czyli – mówiąc językiem prawniczym – określić zakres nabycia majątkowych praw autorskich poprzez wskazanie pól eksploatacji. Analogicznie organizator powinien określić także pola eksploatacji, na których uzyskuje licencję do korzystania z prac nienagrodzonych.

Prawo nie określa ile praw nabywa organizator, ale wskazuje, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub licencja obejmują tylko pola eksploatacji wyraźnie wymienione – nieskuteczny jest więc zapis typu “na wszelkich polach eksploatacji”.

Pola eksploatacji muszą być wskazane, ale można je określić dowolnie, nawet językiem potocznym, byle tylko w sposób zrozumiały. Pomocne mogą być pola eksploatacji wymieniane przez prawo autorskie:

1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Jednakże równie dobrze można określić, że przeniesienia prawa autorskich lub licencja następują w zakresie np. umieszczenia filmu na stronie internetowej organizatora oraz na serwisie YouTube, wyświetlanie filmu w ramach festiwali i przeglądów filmowych, czy wydania filmu jako insertu do gazety.

To organizator powinien zastanowić się, w jakim zakresie prawa autorskie do prac zarówno nagrodzonych, jak i nienagrodzonych będą mu przydatne, a w szczególności jakie ich wykorzystanie planuje, np. w ramach działań promocyjnych kolejnej edycji konkursu.

Przykładowy zapis regulaminu dotyczący praw autorskich do prac nienagrodzonych mógłby w przypadku konkursu fotograficznego wyglądać następująco:

Z chwilą doręczenia odbitki fotografii (pracy konkursowej) Organizatorowi, Organizator nabywa uzyskuje licencję niewyłączną upoważniającą Organizatora do nieodpłatnego korzystania z majątkowych praw autorskich do pracy konkursowej na następujących polach eksploatacji:
a) wykorzystania na stronie internetowej organizatora,
b) wystawienia odbitki fotografii w ramach wystawy pokonkursowej,
c) umieszczenia reprodukcji fotografii w katalogu prezentującym prace konkursowe, który będzie sprzedawany przez organizatora.

3 zasady nabycia praw autorskich przez organizatora konkursu:

Źle przygotowany regulamin może spowodować, że organizator nie będzie mógł legalnie korzystać z prawa autorskich do prac, choć będzie mu się wydawało, że wszystko zrobił prawidłowo. O czym więc należy pamiętać?

1. Wpisz w regulaminie konkursu nieodpłatne uzyskanie licencji niewyłącznej do wszystkich prac– licencja niewyłączna nie ogranicza uczestnika w samodzielnym korzystaniu z praw autorskich, więc taki zapis nie powinien zostać uznany za niedozwolony, warto uzyskać licencję już od momentu zgłoszenie prac w konkursie.

2. Wpisz w regulaminie konkursu nabycie majątkowych praw autorskie do prac nagrodzonych – możesz nabyć prawa autorskie z momentem wydania nagrody.

3. Określ pola eksploatacji – oceń swoje potrzeby korzystania zarówno z wszystkich prac, jak i prac nagrodzony i dostosuj do tego zakres nabycia praw autorskich lub uzyskanej licencji.

Autor artykułu:

Marcin Lassota