źródło: shutterstock.com

W dzisiejszych czasach pytanie o to, czy możemy ufać naszym oczom, staje się coraz bardziej istotne. Sztuczna inteligencja potrafi bowiem już w tym momencie generować niesamowicie realistyczne obrazy, które stawiają pod znakiem zapytania nasze postrzeganie rzeczywistości. Rozwój ten ma potencjalnie ogromny wpływ na obszary takie jak cyberbezpieczeństwo, fałszerstwa, rozprzestrzenianie oraz rozprzestrzenianie fałszywych informacji.

Fałszywe obrazy generowane w przestrzeni społecznej przez AI

Współczesna kultura jest naszpikowana dziesiątkami fałszywych przekazów. Jest to zjawisko tak powszechne, że stało się praktycznie występującą normą. Terminy takie jak „fake news” czy „photoshopped” na dobre zadomowiły się w słowniku.

Jak pokazują przeróżne przeprowadzone badania (m.in. w 2018 roku przez grupę naukowców, w której skład wchodzili Richard Fletcher, Alessio Cornia, Lucas Graves i Rasmus Kleis Nielsen), społeczeństwo ma coraz większe problemy w odróżnieniu prawdy od fałszu. Nawet w przekazach medialnych, z definicji mających spełniać wszystkie wymagania obiektywizmu. 

Wpływ na wyniki ma zdecydowanie rozwój sztucznej inteligencji, a w szczególności tzw. generatywnych sieci adwersarzy (GAN). Są one dedykowane generowaniu realistycznych obrazów, w tym twarzy. Postępy te wpływają coraz częściej na świat rzeczywisty, pod postacią deepfake’ów, fałszerstw artystycznych i audiowizualnych, czy też fałszywych kont w mediach społecznościowych. Zrozumienie, jak ludzie reagują na obrazy generowane przez SI, zarówno na poziomie zachowania, jak i aktywności neuronalnej, stało się więc obecnie kluczową kwestią dla opracowania strategii ograniczających potencjalne negatywne skutki wpływu sztucznej inteligencji na nasze życie. 

Jak ludzki mózg broni się przed sztucznie generowanymi obrazami?

Generowanie realistycznych twarzy za pomocą technologii jest skomplikowanym procesem, który musi przeciwstawić się naturalnym zdolnościom ludzkiego mózgu. Jak pokazuje szereg badań przeprowadzonych do tej pory (m.in. Farid i Bravo, 2007, Farid i Bravo, 2012, Gauthier i Tarr, 2002, Sinha i in., 2006), ten organ ma unikalne zdolności do rozpoznawania twarzy. To sprawia, że oszukiwanie go jest zasadniczo dość trudnym zadaniem. 

Jednakże, badania przeprowadzane od 2017 roku przez niezależne zespoły naukowców (m.in. Mader i in., 2017, Nightingale i in., 2017, Sanders i in., 2019, Zhou i in., 2019), opublikowane w październiku 2022 roku i zaktualizowane w 2023 roku sugerują, że zdolność ta za sprawą coraz nowocześniejszych i doskonalszych technologii generowania obrazów, zanika. Innymi słowy – coraz łatwiej przekonać nas, że to, na co patrzymy, jest rzeczywiste. Nawet w sytuacji, gdy zostało w 100% wygenerowane przez sztuczną inteligencję. Trend ten widoczny jest przede wszystkim w tych sytuacjach, gdzie konieczne jest odróżnienie prawdziwych twarzy od fałszywych. 

źródło: shutterstock.com

Co ciekawe – badania przeprowadzone na grupie osób w 2011 roku przez zespół Thalii Wheatley pokazały, że choć faktycznie mamy coraz większy problem z odróżnieniem twarzy rzeczywistej od tej wygenerowanej przez AI, proces percepcyjny w obydwu przypadkach (jak ujawniło wykorzystanie elektroencefalografii) przebiega nieco inaczej. W trakcie prowadzonych eksperymentów badacze odkryli, że w zależności, czy obiektowi prezentowana była twarz rzeczywista, czy wygenerowana przez sztuczną inteligencję, mimo problemów z ich odróżnieniem, aktywowane były w ich mózgach różne sieci neuronowe. 

Innymi słowy, mimo że badani nie byli w stanie jasno określić, które z prezentowanych im zdjęć było rzeczywiste, a które nie, na pewnym poziomie podświadomości mózg wychwytywał subtelne różnice. 

Czy jesteśmy w stanie chronić się przed sztucznymi obrazami?

W miarę jak technologie generowania realistycznych obrazów przez AI rozwijają się, stajemy przed pytaniem, czy jesteśmy w stanie odróżnić to, co prawdziwe od fałszu? Badania nad reakcjami mózgu dostarczają nam narzędzi do zrozumienia, w jaki sposób realistyczne twarze różnią się od prawdziwych. Dzięki tej wiedzy możemy doskonalić strategie rozpoznawania tego typu oszustw. Ma to kluczowe znaczenie w erze, gdy rzeczywistość i fałsz zaczynają się łączyć. 

I póki narzędzia wspomagające nas w wykrywaniu fake’ów nie wejdą do powszechnego użytku, pozostaje liczyć na ludzki zdrowy rozsądek i nawyk samodzielnego weryfikowania wszelkich informacji. Zwłaszcza gdy nie pochodzą ze sprawdzonych źródeł.